Maart 2006
Uit het archief van NieuwsuitDorst. Afbeeldingen en foto’s zijn weggelaten, deze zijn op te vragen via info@nieuwsuitdorst.nl.
+++
Voorwoord
Even dit:
Carnaval zit er op. toch jammer dat er niet veel animo meer is voor de playbackshow voor ‘grote mensen’. Niet dat ik zelf het lef heb om op dat podium te gaan staan maar ik vond het kijken altijd erg leuk. Bewondering had ik ook voor de mensen die het dan toch maar aandurfden zich onsterfelijk te maken op het podium. Dit jaar waren we met ongeveer 30 man in Dorpszicht… wel gezellig maar toch niet hetzelfde als een aantal jaar geleden, jammer. De kinderen daarentegen brachten het er weer goed van af. Eén had zelfs zijn vader zo gek gekregen om mee te doen (tof hoor!) en een aantal hadden genoeg lef om in hun uppie hun nummer op het podium ten gehore te brengen. Petje af!
‘Maart roert zijn staart’, met recht. Sneeuw en hagelbuien worden afgewisseld met regen en gure wind terwijl het zonnetje soms waterig op ons neerschijnt. Een elfstedentocht zal er wel niet meer inzitten en wie weet wacht ons net als vorige jaar na een natte start in het prille voorjaar weer een aangename lente. Om toch nog even het ‘gevoel’ te krijgen van een echte winter ben zijn we naar de schaatsbaan in Breda getogen om onze kinderen het plezier van schaatsen bij te brengen. Onze oudste ging er als verwacht direct als een speer van door op haar gehuurde noren en zelfs onze jongste (die er met skeeleren geen eieren van bakte) had na een half uur in de gaten hoe het moest. Met een gezonde dosis spierpijn kwamen we laat in de middag weer van het ijs en zeker na een lekker warme choco met slagroom gedronken te hebben viel het wintergevoel toch een beetje over me heen. Maar goed, de lente zit er aan te komen en de schaatsbaan gaat deze week weer dicht. Dan maar voorbereiden op de lente, en dat het dan maar lekker tuinweer mag worden.
Genoeg te lezen deze maand, vanaf deze plek wens ik je dan ook veel leesplezier.
Met vriendelijke groet, Wilma van Dijk-Stolk
+++
Groeten uit Dorst – uit Nieuwsblad Dorst van oktober 1993
Deze keer wil ik “Groeten uit Dorst” beginnen met U te bedanken voor de vele leuke reacties die we op de laatste aflevering hebben gekregen. Als vervolg op het vorige stukje nog een foto uit het familiearchief. U ziet, op hun Paasbest gekleed, mijn grootvader Adriaan van Alphen en mijn grootmoeder Cornelia Geerts. De beide kinderen zijn mijn vader Cornelius van Alphen en mijn tante Anna van Alphen. Alleen tante Anna is nog in leven en ze hoopt volgend jaar 90 jaar te worden. Ze sukkelt helaas met haar gezondheid maar ze wordt deskundig en zeer liefdevol verpleegd in St. Elisabeth Verpleeghuis te Breda. Het is een schande dat daar op bezuinigd moet worden!
Het is een bijzondere foto. Mijn grootvader overleed op jonge leeftijd in 1911 en deze foto is dus van vóór dat jaar. Overigens is het de enige foto die er bestaat waar mijn grootvader op voor komt. U ziet wel de familie is er eens goed voor gaan zitten. Een foto maken was in die dagen iets heel bijzonders. Bij nadere bestudering zijn er een aantal aardige dingen te zien. Grootmoeder van Alphen draagt de zogenaamde Brabantse muts. Deze muts was alleen voor de zondag. Het was een krans van wit linnen die bezet was met glazen bloemetjes. Deze bloemetjes werden van kleine glazen kraaltjes gemaakt welke met naald en draad op de linnen muts werden genaaid. Verder draagt grootmoeder een ketting van Brabants goud. Die was gemaakt van platte schakeltjes goud. Dat toont heel rijk maar in feite zit er maar weinig goud aan. Opa draagt een zwarte jas en een boord met puntjes die iets naar voren staan. Vroeger ook wel een boord “met staldeuren” genoemd. Verder is er nog iets merkwaardigs te vertellen over de achtergrond. Het echtpaar van Alphen zit namelijk voor een boogvormig geleide haag. Je kon er zo onderdoor lopen. Ik heb dit als kind nog gedaan. Het was een boog van zogenoemde “kurnoelies”. De officiële naam is: “Kornoelje”. Het is een heester die nu bijna niet meer voor komt. Er kwamen rode vruchten aan, ongeveer zo groot als een kers en die smaakten een beetje melig zoet. In het najaar waren ze rijp en als we dan bij Opoe van Alphen op bezoek waren werd er rijkelijk van gegeten zodat we soms met buikpijn naar huis gingen!
De foto is precies gemaakt op de plaats waar ik nu woon, dus Rijksweg 120.
Groeten, Jos van Alphen
P.S. De tijd staat niet stil, want tante Anna is in 1995 op 91-jarige leeftijd overleden.
+++
Nieuws uit het gemeentehuis
Collectieve ziektekosten voor minima
Het college heeft besloten een collectieve ziektekostenverzekering af te sluiten met de verzekeraars OZ en VGZ voor personen met een minimuminkomen. Op grond van deze collectieve verzekering bieden de verzekeraars deelnemers een korting op de premie voor de basisverzekering. Daarnaast bestaat de collectieve verzekering uit een uitgebreid aanvullend pakket tegen een aantrekkelijke premie waarvan de gemeente een gedeelte voor haar rekening neemt.
Beleidsregel vermindering OZB niet-woningen 2006
In het kader van de invoering van de nieuwe zorgverzekering per 1 januari 2006 heeft het kabinet besloten compenserende maatregelen te treffen. Een daarvan is de afschaffing van de gebruikersaanslag van de Onroerend-zaakbelasting voor woningen. Op dit voorstel is een amendement aangenomen. Het amendement houdt in dat voor objecten die in hoofdzaak worden gebruikt als niet –woningen (bedrijven, kantoren) en waarin een woongedeelte is gevestigd, dit woongedeelte buiten de belastingheffing voor niet-woningen moet worden gehouden. Het college heeft nu besloten om de belasting voor het woongedeelte al vooraf uit het belastingbedrag te halen.
Strategische gebiedsvisie Oosterhout-Oost
Het college heeft besloten de strategische gebiedsvisie Oosterhout-Oost vrij te geven voor inspraak. De inspraakprocedure loopt van 13 februari tot en met 24 maart. Op 15 februari wordt in gemeenschapshuis “Oostquartier” te Oosteind een inspraakavond georganiseerd. De gebiedsvisie vormt een kader voor de keuzes op het gebied van infrastructuur, (korte termijn) ontwikkelingen voor bedrijven en natuur en (lange termijn) ontwikkelingen voor andere functies zoals wonen.
Strategische gebiedsvisie Dorst en omgeving
B. en w. hebben besloten de strategische gebiedsvisie Dorst vrij te geven voor inspraak. De inspraakprocedure loopt van 13 februari tot en met 24 maart. Op 20 februari wordt in restaurant “Honger en Dorst” te Dorst een inspraakavond georganiseerd. De gebiedsvisie Dorst en omstreken geeft aan waar en hoe landschappelijke ontwikkelingen kunnen plaatsvinden in het Oosterhoutse kerkdorp. Ook geeft de visie duidelijkheid over de gewenste wegenstructuur op de lange termijn. Ten slotte biedt de visie zicht op de ‘draagkracht’ van het gebied ten aanzien van woningbouw.
Beëindiging erfpacht Surae
Het college heeft besloten akkoord te gaan met de uitvoeringsmaatregelen als gevolg van de beëindiging van de erfpachtovereenkomst ‘Surae’ met Staatsbosbeheer.
Quick scan kleine kernen
Het college heeft besloten akkoord te gaan met de uitvoering van de pilot ‘Quick scan kleine kernen’ door Prisma Brabant. Doel van de pilot is om inzicht te krijgen in het voorzieningenaanbod en de leefbaarheid van kleine kernen/dorpen.
Plan van aanpak uitvoering nota buurthuizen
B. en w. hebben besloten het plan van aanpak vast te stellen voor uitvoering van de nota ‘Standpuntbepaling toekomst buurt- en dorpshuizen’ die in oktober 2005 door de raad is vastgesteld.
Nieuwsbrief 3x rood
De brandweerkorpsen Oosterhout, Drimmelen en Geertruidenberg zijn bezig een samenwerkingsverband op te zetten. Het college heeft besloten om betrokken partijen, zoals de gemeenteraad en het Dagelijks Bestuur van de Regionale Brandweer Midden en West-Brabant, via een nieuwsbrief te informeren over de laatste stand van zaken.
Aanwijzing toezichthoudende ambtenaren
Het college heeft besloten een aantal medewerkers van de taakgroep handhaving van de afdeling Wijk en Wel te benoemen tot toezichthoudend ambtenaar. Hiermee krijgen deze ambtenaren de beschikking over toezichthoudende bevoegdheden die in de Algemene wet bestuursrecht zijn beschreven. Het gaat onder meer om bevoegdheden als inlichtingen vorderen, inzage vorderen in papieren en daar eventueel kopieën van nemen, zaken onderzoeken en er een monster van nemen etc.
Handreiking politiek akkoord
Het college heeft kennis genomen van een ambtelijk document dat van nut kan zijn bij de onderhandelingen voor een nieuw college, na de gemeenteraadsverkiezingen van 7 maart a.s. Het gaat om een document waarin door de organisatie in beeld is gebracht welke maatschappelijke ontwikkelingen en knelpunten zich naar verwachting in de komende periode kunnen voordoen.
Stand van zaken fietsparkeren
Sinds 1 januari 2006 is in de binnenstad van Oosterhout een nieuw regiem voor fietsparkeren van kracht. Er is een groot aantal maatregelen getroffen. Deze maatregelen hebben geleid tot een afname van het aantal verkeer geparkeerde fietsen in de binnenstad. Het college heeft kennis genomen van de stand van zaken van het project.
Digitalisering documentenbeheer
De gemeente streeft naar een optimale dienstverlening voor haar klanten onder meer door gebruik te maken van digitale ontwikkelingen. Zo kunnen inmiddels aan aantal producten via Internet digitaal worden aangevraagd. B. en w. hebben besloten akkoord te gaan met uitvoering van de vierde fase digitalisering documentebeheer en hiervoor een bedrag van € 197.110 beschikbaar te stellen.
Walther Hoosemans
+++
Nieuws uit de dorpsraad
Verkeer
Voor het gedeelte Broekstraat tussen de Baarschotsestraat en de Rijksweg geldt een verbod voor alle gemotoriseerd verkeer in beide richtingen met uitzondering van agrarisch bestemmingsverkeer. Vooral scholieren maken gebruik van dit stukje weg als zij per fiets naar Breda onderweg zijn. In toenemende mate gebruiken automobilisten deze route hetgeen geleid heeft tot ongevallen. Als je daar rijdt dan verwacht je geen autoverkeer! Ook zijn er meldingen van ( bijna) ongevallen op de Rijksweg waar automobilisten komende uit Breda onverwachts linksaf de ventweg oprijden. Na overleg met afdeling Wijk en Welzijn heeft de Dorpsraad een brief geschreven aan gemeente Oosterhout met het verzoek om op korte termijn dat deel van de Broekstraat echt af te sluiten voor gemotoriseerd verkeer.
De verkeerssituatie in de Spoorstraat ter hoogte van de overweg is weliswaar verbeterd, maar er blijven opmerkingen komen met betrekking tot verkeersveiligheid. Vrachtauto’s moeten soms uitwijken en rijden over het trottoir met als gevolg losse tegels.
Met de afdeling Wijk en Welzijn is afgesproken dat wij onze opmerkingen even “opsparen” en in juni 2006 opnieuw aan tafel gaan zitten om vast te stellen of er nog additionele maatregelen genomen moeten worden. Bent u dus niet tevreden of heeft u suggesties, meld u zich dan bij de Dorpsraad.
In de week van 27 maart 2006 wordt begonnen met het plaatsen van 30 KM borden in de hele zone ten westen van de Spoorstraat om dit gebied verkeersluw te maken. Op dit moment geldt deze maatregel nog slechts voor een klein deel van dit gebied.
De Strategische Gebiedsvisie Dorst en Omstreken
Op maandag 20 februari 2006 was er een druk bezochte bijeenkomst in Honger en Dorst waarin Gemeente Oosterhout toelichting gaf op de Strategische Gebiedsvisie Dorst en omstreken. Er werden drie hoofdthema’s aan de orde gesteld :
- De bouw van plm. 350 woningen in Dorst in de periode 2007- 2018.
- De mogelijke omleiding van de N 282 – de Rijksweg- om Dorst.
- De landschappelijke verbinding tussen Boswachterijen Dorst- Ulvenhout.
De tekst en tekeningen van deze visie zijn in zijn totaliteit beschikbaar per internet (www.oosterhout.nl). Degenen die daar problemen mee hebben: in de Klip liggen een paar exemplaren ter inzage.
Uit de presentatie kwam duidelijk naar voren dat het plan is om in een tempo van 30-35 woningen per jaar op verschillende locaties in ons dorp te gaan bouwen. Verwacht mag worden dat als eerste gebouwd zal gaan worden op de Tuinlocatie langs de Baarschotsestraat en op de Boslocatie in het gebied tussen Heiningen- Oude Tilburgsebaan-Rijksweg. Indien er geen belangrijke obstakels komen dan mag verwacht worden dat eind 2007, begin 2008 met de bouw begonnen kan worden. De invulling van andere locaties is sterk afhankelijk van Provinciale plannen met de Rijksweg. Daar werden drie varianten genoemd:
- De Tangent constructie. Een omleiding vanaf Taxandria in zuidelijke richting om de kern van Dorst heen, aansluitend op de A 27 ter hoogte van de oude rondweg van Breda.
- Ten tweede een omleiding om de kern van Dorst die begint ter hoogte van de Golf en weer aansluit op de N 282 voor de gemeentegrens Breda .
- Een derde variant houdt in dat de bestaande situatie gehandhaafd blijft en er geen omleiding komt.
De prognose is dat autoverkeer op de Rijksweg in de komende tien jaar met 50% toe zal nemen. Als er een omleiding komt dan wordt de Rijksweg verkeersluw gemaakt d.w.z. onaantrekkelijk voor doorgaand verkeer. In september 2006 zal de provincie haar standpunt kenbaar maken. De Landschappelijke verbinding tussen de bossen van Dorst en Ulvenhout-Chaam is een streven van de Provincie en past in het wensbeeld van Staatsbosbeheer. Over dit project is er afstemming tussen Staatsbosbeheer, gemeente Breda, Gilze-Rijen, Milieufederatie en ZLTO. In concreto valt er nog weinig mede te delen over de invulling van dit project.
Tot 27 maart 2006 is inspraak mogelijk over bovenstaand onderwerp waarna de vervolgprocedure start. Inmiddels is de Dorpsraad begonnen met het verzamelen van opmerking, vragen en commentaren die wij als standpunt uit Dorst aan de gemeente zullen sturen. Zelf heeft u de mogelijkheid om u direct tot het College te richten met vragen etc. Mocht u gebruik willen maken van het kanaal “Dorpsraad”, laat het ons dan weten. Wij zullen vragen en/of opmerkingen van inwoners over de Gebiedsvisie Dorst meenemen in ons commentaar.
Boomplantdag in Dorst
Op 25 maart 2006, om 11.00 uur, zal de Imkervereniging Oosterhout een boom planten in het plantsoen hoek Ribesstraat / Pastoor den Rondenstraat. Het is een initiatief van deze bijenhoudersvereniging om in Oosterhout en kerkdorpen een boom te planten om daarmee aandacht en interesse te verkrijgen voor deze hobby.
Inbraken in Dorst
Gedurende de laatste maanden worden er regelmatig inbraken gepleegd in Dorst. Naast de waardevolle zaken die men kwijtraakt, overheerst vooral het gevoel dat men zelfs in eigen huis niet langer veilig is. Een inbraak is niet altijd te voorkomen maar er zijn wel preventieve maatregelen te nemen die het de inbrekers moeilijker maken om in uw huis te komen. Na overleg met onze wijkagent plannen wij een voorlichtingsavond in Dorst te verzorgen door de Technische Recherche.
+++
Geschiedenis van Dorst
De woonomgeving
Deze en de volgende twee afleveringen zullen over “De Baarschot”gaan. Dit gebied wordt door de Baarschotsestraat in tweeën gedeeld. Het noordelijkste deel werd omsloten door de volgende gebieden; in het noorden “De Seterse hei”, in het oosten “De Koeistraat”, in het zuiden dus de Baarschotsestraat en in het oosten “Het Droogblilk” Voor het zuidelijke deel lag de Baarschotsestraat aan het noorden, “De Schoolen” in het oosten, “De Rietschotten” in het zuiden en de waterloop “De Lei”in het westen. Deze waterloop was tevens de grens met Teteringen. Over de herkomst van de naam zijn de meningen verdeeld. De naam is een hypercorrectie van Berschot. De naam is een samenvoeging van ber en schot. De afwatering was in veel gebieden slecht en op veel plaatsen had zich dan ook hoogveen gevormd waar hogere drogere stukken bovenuit staken. Deze drogere zandruggen in een drassig terrein werden schot of schoot genoemd. Deze hogere zandruggen werden ook gebruikt als verbindingsweg tussen verschillende plaatsen. Het is dan ook meteen duidelijk dat de verbinding van Breda naar Tilburg en Den Bosch door de Baarschotsestraat liep. Via de Oude Tilburgsebaan, Tichelrijt bij Dongen en over de Drunense duinen ging men naar Den Bosch. Volgens Gijsseling is het woord ber of bare afgeleid van het germaanse woord bernu wat beer (vloeibare mest) betekent. De modderige grond zou hier op lijken. De Bont stelt dat de naam Baarschot in Brabant en de aanliggende Kempen veelvuldig voorkomt in de buurt van een water. Ber zou dan afgeleid zijn van het woord barn wat stromend water betekent. Bij het opmaken van het kadaster was “De Baarschot” al geheel verkaveld. Op een kaart uit 1656 zien we dat van het noordelijke deel alleen wat percelen tegen “De Koeistraat”aan in cultuur gebracht was. Van het zuidelijke deel was het meeste reeds in cultuur. Het niet in cultuur gebrachte deel wordt op deze kaart aangeduid met ’s-Heerenvroente of Wildert. Deze Vroente of Wildert werd door de boeren gemeenschappelijk gebruikt. Het voorzag de aanliggende gemeenschap van brandstof (turf) en plaggen. Vooral de plaggen waren voor de boeren van levensbelang. Deze werden vermengd met de stalmest gebruikt om de akkers te bemesten. De koeien stonden praktisch het gehele jaar en in ieder geval ‘s nacht in de potstal. In het begin stonden de koeien in een kuil op een laag heideplaggen en strooisel van stro, dennennaalden en dergelijke. Wanneer deze laag te nat was geworden van de ontlasting van de koeien werd er een nieuwe laag van plaggen en ander materiaal op aangebracht. Dit ging net zolang door tot de kuil geheel gevuld was. Deze werd dan uitgegraven en, vaak nog vermengt met pas gestoken heideplaggen, op het land gebracht als mest. Om op deze manier een hectare land te kunnen bemesten zijn minstens 2,5 hectare heide nodig. Daar het echter 12 jaar duurt voordat een hiedeveld zich hersteld heeft moet men rekenen op 30 hectare heide om 1 hectare te kunnen bemesten. Het is dus duidelijk dat een groot gemeenschappelijk te gebruiken heidegebied noodzakelijk was. De boeren uit Oosterhout protesteerden in 1475 bij graaf Engelbert van Nassau, heer van Breda, dan ook fel tegen het gebruik van de woeste gronden onder Oosterhout door de boeren uit Terheijden, Teteringen en Ginneken. Uit het rekwest blijkt dat aan de heer een grote jaarbede (belasting) voor het gebruik van de grond moest worden betaald Het voorstel, in 1656, van Jacob Beens uit Breda aan de Raad van State in Den Haag om de woeste gronden in “De Baarschot”te ontginnen werd door de Raad enthousiast ontvangen. Zij gaven Christof Verhoff, beëdigd landmeter, uit Breda opdracht de woeste gronden van “De Baarschot”en “Het Breedven”in kaart te brengen. Door tegenwerking van het bestuur in Oosterhout, het niet of laat beantwoorden van brieven, gingen de plannen voor Oosterhout voor een groot gedeelte niet door . Het gevolg was wel dat in 1665 een gedeelte van “Het Breedven”werd verkocht. In 1830 waren alle heidepercelen al in particulier bezit en waren er te weinig om alle bouwgrond te bemesten. Tegenover 172 ha bouwland stond maar 115 ha heide. Ook kwam er steeds meer de overtuiging dat met plaggenbemesting de kwaliteit van de grond achteruit ging.
Literatuur:
K.A.H.W. Leenders; Brabants Heem 1989; pag. 123-137.
Chr. Buiks; Laatmiddeleeuws landschap en veldnamen in de Baronie van Breda.
Gijsseling I 1960.
A.P. de Bont; Noord-Brabantse etymologiën, 1973
De Oranjeboom; 1948, pag. 51.
Archief Breda; Nieuwe Bredase en Oosterhoutse Courant 1 september 1864.
Wordt vervolgd, Piet van Beek
+++
Sponsor van de maand
Body Control
Het is alweer voor bij dit jaar. Het Brabantse volksfeest nummer één: carnaval. De kostuums kunnen weer voor een jaar de kast in. Carnavalsverenigingen beginnen weer te brainstormen over hun praalwagens voor de volgende editie en ons dorp heet geen Kattegat meer, maar gewoon Dorst. Iedereen die zich in het feestgedruis heeft gestort, heeft weer de tijd gehad om bij te komen van alle festiviteiten. Bijgekomen van alle pilsjes die achterover gegooid zijn. En ook van gezond eten is die dagen amper sprake geweest. En dus begint voor menig persoon de strijd tegen de aangekomen kilootjes. En waar kan dat nu beter dan bij een afslanksalon? Ook in Dorst zit er één: Body Control aan de Taxusstraat 24. En laat eigenaresse Joasia Kowalik nu net weer beginnen met het geven van afslankkuren. Kowalik heeft het een tijdje rustig aan gedaan vanwege zwangerschapsverlof. Op 28 januari jongstleden beviel zij van een zoon, Jop. Sinds vorig jaar bestierd zij Body Control. De eigenaresse kwam op het idee een eigen zaak te beginnen via haar moeder. Zij is in het buitenland importeur voor een apparaat dat door middel van electro spierstimulatie mensen af laat vallen. Maar hoe werkt het nu precies? Kowalik: “Er worden electroden met sponsjes geplaatst op de plekken waar mensen vet weg willen hebben. Zo verdwijnt gemakkelijk plaatselijk vet.” De Dorstse gaat te werk met kuren. “Eén kuur bestaat uit tien behandelingen en na één behandeling zijn je spieren al uitgerekt. In een maand tijd kun je één kledingmaat afvallen. Mits je natuurlijk niet zomaar alles naar binnen werkt. Ook werk ik met herbalife en voor mensen die veel willen afvallen heb ik afslanklolly’s. Een snoepje zonder vet.” Kowalik verteld dat zij (nu nog) vooral klanten buiten Dorst heeft. Natuurlijk hoopt zij dat hier verandering in komt. “Ik behandel nu tussen de tien en vijfentwintig mensen per week, maar ik kan er veel meer behandelen. Ik werk op afspraak. Je ligt in je onderbroek en beha dus ik plan altijd tien minuten tussen twee klanten zodat mensen zich op hun gemak voelen.” Ook heeft het apparaat waarmee de eigenaresse van Body Control werkt een stand waarmee mensen die niet sporten kunnen worden geholpen. “Zodat de spieren toch bezig zijn en er sprake is van een goede doorbloeding. Ideaal voor mensen met bijvoorbeeld reuma. Het apparaat is oorspronkelijk ontworpen voor mensen met ms.” Ben je met carnaval een paar kilootjes aangekomen of wil je gewoon afvallen, ga naar Body Control. Of wil je gewoon weer graag die spijkerbroek aan die nu niet meer past, aarzel dan niet en neem contact op met Joasia Kowalik: 0161-416947.
+++
Uit het Wando Journaal van maart 1969
Vogelleven
Maart Lentemaand! Immers 21 maart begint de lente. Heel vaak is maart guur en koud, maart roert zijn staart. En wij kennen ook allemaal de maartse buien, die beduiden dat de lente aan komt kruien. Vooral de vogels laten ons reeds duidelijk zien, dat de lente op komst is. De kauwtjes zitten met paartjes op de schoorstenen of die schoorsteen een geschikte woning kan worden. De grote lijster jubelt ‘s avonds en ook ‘s morgens in de boomtop. Als je goed luistert kun je in zijn lied horen: Frederiek, Frederiek of Marietje, Marietje, ik heb je lief. Natuurlijk met een klein beetje fantasie. De eksters bouwen al druk aan hun nest hoog in de bomen. De winterkoning ratelt zijn deuntje in haag of struik. De mussen vechten en ruziën druk met elkaar. En op de televisiemasten zitten de spreeuwen druk te zwatelen. Meesters zijn het in het nabootsen van geluiden! Je denkt soms, ‘t is een merel of een lijster of een piepende deur! Zeer interessant is de nestbouw en het broeden bij de vogels. Met betrekking tot de nestbouw kunnen we de vogels in drie groepen verdelen. De grondbroeders hebben hun nest op de grond, de takbroeders bouwen hun nest in boom of struik op en tussen de takken, de holenbroeders bouwen hun nest in een hol. Vandaag iets over de eerste groep, de grondbroeders, Een bekend voorbeeld hiervan is de kieviet, Moet je vooral in weilanden en heidevelden zoeken. De vlugge zwart witte vogel met een prachtige zwarte kuif. Over ‘t zwart van kop, borst, rug en flanken, paarse, blauwe en groene glanzen. In allerlei bochten en zwenkingen vliegt hij hoog en laag boven ‘t veld of snel rent hij door de wei. ‘t Nest is heel simpel. Al draaiende maakt het vrouwtje een kuiltje in ‘t weiland of de hei. Nestmateriaal wordt niet aangedragen. In dat kuiltje komen de meestal vier priktolvormige eieren te liggen. De eieren zijn groenachtig met tal van bruine vlekken en strepen. Ze vallen tussen het groene gras met de dorre halmen en blaadjes van vorig jaar niet op. Ze hebben een mooie schutkleur. Kievietseieren zoeken moet je kennen. De eieren lijken volkomen op de omgeving. Als het legsel compleet is, drie of hoogstens vier eieren, begint het wijfje met broeden. Na ± 25 dagen breken de jonge kievitjes de eischaal open en rollen er nat uit. Na enkele uren zijn ze veranderd in bruin grijze wolballetjes. Ze kunnen direct lopen, meteen zijn hun oogjes open en ze beginnen ook meteen met voedsel te zoeken en gaan met hun moeder op stap. Grondbroeders zijn nestvlieders dat wil zeggen ze verlaten vrij kort na de geboorte het nest, zijn direct al vrij zelfstandig. Denk aan eendagskuikens van kippen en eenden. Dreigt er gevaar dan laten vader of moeder kieviet hun angstkreet kiewiet, kiwiet of kioe wiet, kieoe wiet horen. De ouders gaan op de vleugels, de jonge donsballetjes drukken zich tegen de grond en een knap man die ze nog vindt. Ze hebben dus een uitstekende schutkleur. Dat is ook nodig, want op de grond en vanuit de lucht dreigen voor de jonge kievitjes tal van gevaren. Op de grond van de wezel of bunzing, verwilderde katten en vanuit de lucht van de eksters en zwarte kraaien en roofvogels. Aangezien dieren en vogels veel scherper zien dan de mens sneuvelen er heel wat kievitjes. Al heel vroeg in het jaar begint de kieviet met het eerste legsel. Dat eerste kievitsei wordt bezorgd bij de Koningin. De vinder kreeg vroeger een gouden tientje, nu een briefje van tien gulden. Meestal wordt het eerste kievitsei gevonden kort voor of na 10 maart. Met grote letters komt het in de krant. Na dat eerste ei krijgen de Commissarissen der Koningin in de verschillende provincies het eerste (provinciale) kievitsei! Een oude traditie, die nog steeds in ere is. Ik hoor U al denken, mag dat zo maar! Je mag toch geen vogelnesten uithalen! Inderdaad de vogelwet van 1936 verbiedt het uithalen van vogelnesten. Wie ‘t toch doet loopt kans een bonnetje te krijgen, maar voor kievitseieren is er een uitzondering en wel om de volgende reden. Dat eerste legsel van de kieviet mislukt heel vaak. Denkt U maar eens in, zoals de laatste dagen strenge vorst, de eieren bevriezen en komen niet uit. De eerste kievitjes worden eind maart begin april geboren. Dan kan ‘t ook nog flink koud zijn met hagel en sneeuwbuien. Daar komt bij, met kievitseieren zoeken is een aardig centje te verdienen. Dat gebeurt vooral in onze weideprovincie Friesland De eerste kievitseieren brengen f 2,50 à f 2,- gulden op verder in het seizoen daalt de prijs tot 60 à 50 cts. per stuk. De kieviet legt voor de tweede maal een broedsel en zo blijft onze kievietsstand toch op peil. Andere grondbroeders zijn patrijs, fazant, meeuwen, eenden en ook onze kippen. De pas uitgekomen donsjongen van patrijs, fazant, meeuwen, wilde eenden zijn bruin beige kleurig. Ook weer een mooie schutkleur. Je ziet ze wegrennen, maar hoe je ook zoekt in weiland, hei, de bosbodem of ‘t akkerland, je vind ze niet. Nog een enkele opmerking: Veel mensen denken dat de oude vogels de eieren stuk prikken aan het eind van de broedtijd. Dit is niet zo. Als ‘t jonge vogeltje volgroeid is begint het in de schaal te wringen door vooral zijn nek te strekken. Op de snavel van de ongeboren vogel zit een scherp beentandje, de eitand en hiermede drukt de vogel de schaal stuk en al draaiend in het ei komt in de schaal een ringvormige opening. De vogel wringt net zo lang tot de schaal in tweeën breekt en het vogeltje rolt er doodmoe, kliedernat uit. Na enige tijd rust en door de warmte van de moeder zijn de beestjes opgedroogd en de jongen stappen op. Dat de jongen de schaal aanpikken is hieruit te zien: de stukjes schaal steken naar buiten. Zou de moeder de schaal aanpikken, dan zou de breuk naar binnen zijn gericht. Trouwens, hoe zouden anders de honderdduizenden kipkuikens in onze broedmachine uit moeten komen als het ongeboren kuikentje het zelf niet klaarde. Als U in de buurt iemand weet met een broedmachine moet U eens gaan kijken naar het uitkomen van de kuikens. Een machtig gezicht.
C. van Alphen †
+++
Deze maand een toepasselijk stukje met een navrante achtergrond. De sloopvergunning is verleend en Surae wordt “schoon” opgeleverd.
Uit het Wando Journaal van februari 1971
Dorst in vroeger jaren
1931:
Uit de begintijd van Surae. Bad- en zwemgelegenheid in de Leemputten.
12 juni: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Landbouw.
Aan de Heer Burgemeester van Oosterhout.
Naar aanleiding van Uw schrijven heb ik de eer U mee te delen, dat, indien tot verpachting van de Leemputten als bad- en zwemgelegenheid mocht worden besloten, dit alleen zal geschieden, wanneer ruime zekerheid geboden wordt, dat misbruik en aanstotelijkheid zullen worden voorkomen. Door mij zullen onder meer de volgende voorwaarden worden gesteld:
- Het gemengd baden wordt verboden.
- Het dames- en heren bassin zullen behoorlijk afgerasterd worden, zodat personen van beide kunnen niet in badpak bij elkander kunnen komen en vertoeven.
- Er zal voldoend aantal zindelijke kleedkamertjes moeten zijn.
Ik vertrouw, dat, wanneer deze bepalingen gesteund worden door een behoorlijk politietoezicht, geen klachten zullen worden vernomen.
De Minister van Staat, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Landbouw.
Brief van de Houtvesterij aan de Burgemeester.
Breda, 3 juli 1931.
Aan de Heer Burgemeester van Oosterhout.
Bij deze deel ik U mede, dat Z.Exc. de Min. van Staat bij schrijven van 30 juni mij heeft gemachtigd om de zwemgelegenheid in de Boswachterij Dorst voor de tijd van drie jaar te verpachten aan dhr. W. van Veen, bouwkundig ingenieur te Breda.
Waar in het bijzonder artikel 4 van de voorwaarden, waaronder de verpachting heeft plaatsgevonden, voor Uw onderhebbend politiepersoneel van belang kan zijn, ben ik zo vrij U hierbij een afschrift van bedoeld artikel te doen toekomen. Nog merk ik op, dat heden de akte door partijen is getekend.
art. 4.
Het verpachte mag uitsluitend worden geëxploiteerd als bad- en zwemgelegenheid, echter met dien verstande, dat mannelijke en vrouwelijke personen zich niet tegelijk in één en hetzelfde bassin of bossen of binnen de afrastering daarvan mogen bevinden.
Door de zorg van het Staatsbosbeheer is nabij de bassins een terrein afgerasterd, waarop de pachter mannen en vrouwen mag toelaten, die naar behoren gekleed zijn. Badcostuum is hier niet toegestaan.
De pachter bevindt zich in de zweminrichting alsmede op het terrein, waar personen van beiderlei geslacht gezamenlijk aanwezig mogen zijn, na 9 uur ’s-avonds en voor 7 uur ’s-morgens geen publiek toe te laten of zich te doen ophouden.
De houtvester in de Houtvesterij “Breda”
P. Tutein Nolthenius.
De volledige voorwaarden bevatten 13 artikelen waarvan wij nog de volgende bijzonderheden vermelden:
Pachtsom F. 2000,– per jaar (tijd 1 jan. 1931 tot 31 dec. 1933). De pachter moet een behoorlijke boekhouding voeren en kan verlenging van pacht krijgen tegen nader overeen te komen prijs. Over 1931 bedraagt de pachtsom F. 1800,–.
Het Staatsbosbeheer zorgt voor een behoorlijke afrastering, 2 privaten, kleedgelegenheid met 28 kamertjes. Er wordt een pomp geslagen. De pachter is verantwoordelijk voor goede zeden en veiligheid.
Onderhoud van gebouwen, omrastering, privaten en pomp is ten laste van de pachter.
Komt hij de voorwaarden niet na, dan kan de pacht onmiddellijk eindigen.
Wanneer hij sterft of in staat van faillissement wordt verklaard, is de Staat bevoegd de pacht te doen eindigen.
Personeel van Staatsbosbeheer heeft altijd toegang tot het verpachte terrein, en de Staat behoudt zich het genot van de jacht voor.
Veldwachter P. Minderhout aan de Gemeente:
8 juli 1931.
Hij rapporteerde, dat op zaterdag 4 juli een dame gekleed in badcostuum, waarover eerst een mantel, zich had begeven op het zogenaamde wandelterrein, waartoe zij van een lid van het bestuur, dhr. van Loon uit Breda, permissie had gekregen.
Dat zij daarna de mantel uitdeed en zo over het terrein bleef lopen. Hij vermeldde nog meer dergelijke gevallen, er waren ongeveer 50 personen op het terrein.
14 juli meldde hij, dat de dames last hadden van een der kaartenverkopers.
Agent P. Coppelmans, destijds in Dorst gestationeerd, stuurde 19 juli het volgende rapport aan de Inspecteur van Politie te Oosterhout.
Ondergetekende, Petrus Johannes Casper Coppelmans, agent van politie en onbezoldigd rijksveldwachter te Dorst, gemeente Oosterhout, heeft de eer UEd. het volgende te rapporteren:
In de namiddag van 19 juli 1931, ongeveer 4¾ uur, bevond ik mij aan de zwemgelegenheid (Leemputten) te Dorst. Op gemeld tijdstip bevond ik mij op het pic-nic terrein en zag ik dat een zestal vrouwspersonen aan het spelen waren. Zij hadden ieder een witte herenpantalon aan en voorts waren zij in badcostuum. Verder zag ik, dat twee vrouwspersonen in badcostuum met een loshangende badmantel en twee jongens in badcostuum op het pic-nic terrein rondliepen.
Van een en ander werden bedoelde personen niet door het toezichthoudend personeel noch door het zogenaamd Comité op bovengemelde handelwijze gewezen.
Ook op 24 juli constateerde de agent dergelijke zaken, evenals gemengd zwemmen op 15 en 28 augustus.
Arnold Minjon †